Podeszwa płużna jest przykładem zbyt zagęszczonej warstwy gleby uważanej za jedną z „chorób” ziemi. Znajduje się zazwyczaj na głębokości 25-30 cm i może osiągać grubość do 15 cm. Powstaje w wyniku wielokrotnych błędów w uprawie, a nie jednorocznych działań. Co ciekawe, występuje zarówno w tradycyjnej uprawie orkowej, jak i bezorkowej. Badania wykazują, że nawet po dwóch latach od przeprowadzenia głęboszowania gleba ma lepsze właściwości fizyczne i wodne. Głęboszowanie, stosowane w przypadku nadmiernego zagęszczenia ziemi w warstwie podornej, pozwala zrezygnować z tradycyjnej orki i zastosować metody uprawy konserwującej, takie jak mulczowanie.
Co to jest głęboszowanie?
Głęboszowanie to zabieg agromelioracyjny wykonywany za pomocą głębosza. Jego celem jest regulacja stosunków powietrzno-wodnych w glebie w warstwie wykorzystywanej przez korzenie roślin. Stosuje się go na różnych typach ziem, najczęściej tam, gdzie ruch wodny i rozwój systemu korzeniowego jest ograniczony, czyli na glebach średnich i ciężkich z silnie zagęszczonymi i nieprzepuszczalnymi głębszymi warstwami, a także na glebach z podeszwą płużną. Rzadziej wykonuje się go na lekkich ziemiach z nadmiernie zbitymi warstwami podornymi. Mimo że nie jest doceniany przez wielu rolników, jest niezbędny na glebach, na których wiosną i po intensywnych opadach w okresie wegetacyjnym woda utrzymuje się zbyt długo.
Problem nadmiernego ugniatania gleby
Ugniatanie gleby przez koła ciągników i maszyn rolniczych zmienia jej właściwości fizyczne, bilans wodny, próchniczny oraz dynamikę wzrostu roślin. Ziemia o niewłaściwej strukturze ma mniejszą przepuszczalność wodną i powietrzną, co obniża jej aktywność biologiczną i chemiczną, a korzenie mają trudności w rozwoju. Dotyczy to szczególnie roślin wymagających wielu zabiegów agrotechnicznych, takich jak buraki cukrowe czy warzywa. W uprawach tych roślin często na głębokości 30-40 cm tworzy się zbita warstwa gleby – tzw. podeszwa płużna. Na ten stan wpływa także coroczna orka na tej samej głębokości, ponieważ lemiesz pługa, płoza oraz koła ciągnika ugniatają ziemię, szczególnie w bruździe.
Ograniczenie liczby przejazdów
Warto ograniczyć liczbę przejazdów po polu, stosując wielofunkcyjne maszyny uprawowe, które wykonują kilka zadań podczas jednego przejazdu. Przykładem takiego sprzętu jest kultywator do bezorkowej uprawy gleby U436 oraz inne maszyny firmy Rolmako, które pomagają zredukować liczbę przejazdów roboczych. Ważne jest również zmniejszenie poślizgu kół napędowych poprzez użycie szerokich opon, kół bliźniaczych lub obniżenie ciśnienia w ogumieniu. Stosowanie kół bliźniaczych na glebach ciężkich ułatwia wykonywanie prac we właściwym terminie, nawet przy większej wilgotności ziemi. Ugniatanie warstwy ornej prowadzi do jej zagęszczenia, co jest szczególnie widoczne podczas zbioru buraków cukrowych czy marchwi, gdy prace te odbywają się późną jesienią, kiedy gleba jest bardzo wilgotna.
Skuteczność głęboszowania
Głęboszowanie to efektywna metoda usuwania zagęszczeń w glebie i przywracania jej pożądanych właściwości. Najlepszym czasem na wykonanie tego zabiegu jest okres przed pracami przedsiewnymi lub pożniwnymi. Zaleca się wykonywanie głęboszowania co trzy, cztery lata. Głębosz to prosta maszyna rolnicza wyposażona w zęby zakończone dłutami, które sięgają głęboko w glebę, nawet do 40-60 cm, rozluźniając jej warstwy, które nie były naruszone przez orkę. Dzięki temu nawet najbardziej zagęszczona ziemia zostaje skutecznie spulchniona.
Narzędzia do głęboszowania Rolmako:
-Głębosz uniwersalny U602
-Głębosz ze sprzęgiem U608
-Głębosz U614
-Głębosz U619 z dwoma rzędami zębów
-Pług dłutowy U624
-Głębosz wielozadaniowy U638
-Głębosz ze sprzęgiem z zębem Atlas U632
Niedoceniana rola głęboszy
Zagęszczenie gleby następuje stopniowo w trakcie prac polowych, zwłaszcza na ciężkich ziemiach, co prowadzi do utraty ich przepuszczalności i napowietrzania. Skutkuje to powstawaniem skupisk wody i niekorzystnych procesów. Aby temu zapobiec, najprostszą i najskuteczniejszą metodą jest głębokie spulchnianie gleby za pomocą głęboszy, które przeciągają zęby na głębokości 40-60 cm. Powoduje to kruszenie twardych warstw ziemi, co poprawia przepuszczalność, napowietrzanie, wsiąkanie wody oraz działanie systemu drenarskiego.
Zalety głębokiego spulchniania
Głębokie spulchnianie poprawia stosunki wodno-powietrzne w glebie, co jest korzystne dla wszystkich upraw. Do jego zalet należą lepsze podsiąkanie wody z głębszych warstw, większa przepuszczalność ziemi podczas obfitych opadów oraz dogłębne napowietrzenie. Głęboszowanie daje długotrwałe efekty, poprawiając zdolność gleby do przechowywania wody i zapewniając roślinom lepsze warunki do przetrwania okresów suszy.
Dlaczego warto stosować głęboszowanie?
Uproszczone metody uprawy mogą prowadzić do zaburzenia naturalnej struktury gleby, co zakłóca przepływ wody i powietrza. Głębokie spulchnianie ziemi może zwiększyć jej zdolność do wchłaniania wody nawet o połowę. Jest to istotne zarówno na terenach płaskich, gdzie zmniejsza ryzyko podtapiania, jak i na zboczach, gdzie zapobiega erozji gleby.
Wpływ na jakość plonu
Głęboszowanie jest zabiegiem agromelioracyjnym mającym na celu poprawę gospodarki wodnej gleby. Często kojarzone jest z eliminacją podeszwy płużnej, która negatywnie wpływa na rozwój systemów korzeniowych roślin, zwłaszcza korzeni palowych roślin okopowych. Twarda warstwa gleby uniemożliwia korzeniom przeniknięcie na głębsze poziomy, co prowadzi do ich deformacji i w efekcie do obniżenia plonów. Rośliny głęboko korzeniące się, takie jak buraki cukrowe, lucerna, ziemniaki i warzywa, najbardziej reagują na głęboszowanie.
Kiedy głęboszowanie jest niezbędne?
Głęboszowanie jest konieczne, gdy na polu pojawiają się zastoiska wodne wiosną lub podczas intensywnych opadów, a także gdy maszyny rolnicze mają trudności z pracą na odpowiedniej głębokości. Ugniecenie gleby przez ciężki sprzęt może sięgać nawet do 60 cm, co zmienia jej właściwości fizyczne, bilans wodny i zawartość próchnicy. W rezultacie pogarszają się warunki odżywiania roślin, utrudniony jest wzrost korzeni, co prowadzi do niższych i gorszej jakości plonów.
Najlepszy czas na głęboszowanie
Zabieg głęboszowania najlepiej przeprowadzać po zbiorach, gdy gleba jest sucha. Przeprowadzanie go w warunkach dużej wilgotności może przynieść odwrotny skutek, gdyż ziemia stanie się jeszcze bardziej zbita. Poprawa retencyjności gleby uzasadnia wykonanie tego zabiegu głównie w okresach suszy. Głęboszowanie jest również korzystne przy rekultywacji ugorów, pastwisk, monokulturowych upraw oraz przed nasadzeniami krzewów i drzew. Po uprawie pożniwnej orka zimowa po głęboszowaniu zużywa mniej paliwa, ponieważ można ją przeprowadzić na głębokości około 20 cm, bez obawy o zmniejszenie plonów.
Zasady głęboszowania pola
Aby przeciwdziałać negatywnemu wpływowi podeszwy płużnej, głęboszowanie powinno być wykonywane co 3-4 lata. W uprawach bezorkowych można je przeprowadzać rzadziej niż w orkowych, ale ogólnie warto planować głęboszowanie raz na 4 lata, niezależnie od metody uprawy. Głęboszowanie powinno sięgać 10-15 cm poniżej najgłębszej warstwy uprawy. Po zabiegu tym orkę można spłycić o kilka-kilkanaście cm w zależności od głębokości orki w latach, kiedy głębosz nie jest stosowany. Przy małej ilości resztek pożniwnych orkę można przeprowadzić na głębokości 20 cm.
Ocena zwięzłości gleby
Głęboszowanie jest zabiegiem energochłonnym, dlatego należy je dostosować do potrzeb. Zaleca się jego przeprowadzanie co 4 lata, ale lepiej najpierw sprawdzić, na jakiej głębokości występują zbite warstwy gleby. Do pomiaru zwięzłości ziemi używa się penetrografów, ale można to zrobić także bez specjalistycznego sprzętu, wciskając w ziemię zaostrzony pręt. Stan gleby można ocenić również przez obserwację dna bruzdy podczas orki lub wykonując odkrywkę ziemi. Taki zabieg pozwala ustalić głębokość, na jakiej rozwija się system korzeniowy roślin.
Czy trzeba głęboszować całe pole?
Zastoiska wodne nie oznaczają, że gleba jest zbita tylko w tych miejscach. Na pofałdowanych polach woda z wyżej położonych terenów spływa do obniżeń, dlatego spulchnianie powinno się wykonywać 10-15 cm poniżej zbitej warstwy. Redlice głębosza unoszą i rozcinają glebę, co zmniejsza opory robocze i zużycie elementów eksploatacyjnych. Głęboszowanie można ograniczyć do najbardziej narażonych na zagęszczenie miejsc, takich jak ścieżki przejazdowe i uwrocia. Głęboszowanie pługiem dłutowym, zastępujące orkę, powinno być dostosowane do stanu gleby i wymagań roślin. Jeśli podglebie nie jest nadmiernie zagęszczone, spulchnianie może obejmować tylko warstwę orną.
Aspekty, na jakie należy zwrócić uwagę podczas spulchniania:
-pierwsze spulchnianie: ustaw maszynę na głębokość pracy około 15 cm głębszą niż dotychczasowa głębokość orki,
-kolejne głęboszowanie: wykonaj na głębokość 5-10 cm poniżej warstwy ornej,
-spłycenie orki: takie spulchnianie pozwala na spłycenie orki przedzimowej do 15-20 cm, a nawet na jej całkowite wyeliminowanie bez obniżenia plonów,
-następne zabiegi: po 4-5 latach przeprowadź głęboszowanie na głębokość o 5 cm większą niż poprzednio,
-kierunek pracy: wykonuj głęboszowanie w kierunku prostopadłym do poprzedniego,
-dociążenie ciągnika: zamontuj obciążniki na osi przedniej ciągnika,
-droga zagłębiania: głębosz zanurza się na żądaną głębokość na odcinku 5-6 metrów, zależnie od zwięzłości i wilgotności gleby,
-warunki glebowe: nie przeprowadzaj głęboszowania na polach stale podmokłych lub z płytko ułożonym systemem drenarskim,
-kąt względem rurociągów: na gruntach zmeliorowanych głęboszowanie powinno być wykonywane pod kątem prostym do rurociągów drenarskich,
-prędkość pracy: zachowuj prędkość głęboszowania od 6 do 8 kilometrów na godzinę,
-optymalny czas: najlepiej przeprowadzać głęboszowanie przed pracami przedsiewnymi lub pożniwnymi, szczególnie w okresach suszy.
Głębosz zamiast pługa?
Pług dłutowy jest efektywnym narzędziem, które może zastąpić kilka innych urządzeń, zapewniając oszczędność. Służy do kruszenia, przewietrzania gleby i głębokiego spulchniania podglebia, co poprawia jej strukturę. Ułatwia przesiąkanie wody w głębsze warstwy ziemi, co sprzyja lepszemu magazynowaniu wody, zwłaszcza podczas ulewnych deszczy. Pług dłutowy może całkowicie wyeliminować tradycyjną orkę i ograniczyć przesuszanie gleby. W połączeniu z wałem kolczastym można przygotować pole bezpośrednio pod siew.
Korzyści głębokiego spulchniania:
-usuwanie zagęszczonej warstwy: likwidacja nadmiernie zagęszczonej warstwy podornej,
-lepszy drenaż: ulepszony drenaż i podsiąkanie wierzchniej warstwy gleby,
-rozwój korzeni: intensywniejszy rozwój systemu korzeniowego roślin,
-poprawa ruchu wody: usprawnienie ruchu wodnego w glebie,
-zapobieganie zastojom wodnym: prewencja przeciw powstawaniu zastoisk wodnych.
Energochłonny, ale skuteczny zabieg zwiększający plony
Rolnicy planujący inwestycję w głęboszowanie powinni zapewnić gospodarstwu nie tylko odpowiedni sprzęt, ale również ciągnik o wystarczającej mocy dostosowanej do każdego elementu roboczego. Wymagana moc zależy od modelu głębosza, rodzaju zębów oraz głębokości pracy. Maszyna pracująca w glebie napotyka duże opory, co sprawia, że nie każdy ciągnik może sprostać temu zadaniu. To jedna z przyczyn, dla których głębosze nie są jeszcze powszechnie stosowane. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę znaczny wzrost plonów oraz fakt, że zabieg ten przeprowadza się raz na kilka lat, jego ekonomiczna opłacalność staje się oczywista.
Różne warianty elementów roboczych – jak wybrać odpowiednie?
Głębosze Rolmako różnią się typem zębów i ich rozmieszczeniem na ramie. Kształt i trzon zęba wpływają na sposób spulchniania gleby. W modelu U602, zęby mają prosty trzon, co umożliwia lepsze zagłębianie się i przechodzenie przez rozluźnioną warstwę ziemi bez jej mieszania. Szerokość redlicy determinuje obszar spulchniania. W modelach U608, U614 i U619 zastosowano system Michel z trzonem zakrzywionym w bok. Taki trzon unosi glebę, zwiększając obszar spulchniania. Te zęby generują większe siły boczne, dlatego są ustawiane naprzemiennie.
Rozmieszczenie zębów na jednej lub dwóch belkach
W klasycznych głęboszach, takich jak Rolmako U602, U608, U632, zęby są rozmieszczone w jednym rzędzie. Modele U608 i U632 są standardowo wyposażone w sprzęg do siewnika, co zwiększa ich wszechstronność. Model U602 ma tę opcję jako dodatkowe wyposażenie. Maszyny te mają otwartą konstrukcję ramy umożliwiającą przeniesienie napędu na towarzyszące urządzenia aktywne dzięki trójpunktowemu układowi zawieszenia. Symetryczne rozmieszczenie zębów na jednej belce pozwala na jednoczesne spulchnianie gleby na całej szerokości uprawy. Model U614, dzięki ramie w kształcie litery V, wymaga mniejszej mocy do pracy. Głębosze z zębami na dwóch belkach, takie jak U619, U624 i U638 zyskują na popularności. Dwurzędowa konstrukcja umożliwia bardziej intensywne spulchnianie, co poprawia efektywność rozbijania zagęszczonej dolnej warstwy gleby.
Ząb prosty z dłutem 100 mm lub 300 mm
Standardowym elementem roboczym głębosza U602 jest ząb wyposażony w dłuto o szerokości 100 mm, które można zamienić na nowszy model o szerokości 300 mm. Ząb ma trzon z dwoma wymiennymi osłonami i jest wykonany z hartowanej stali borowej. Dłuto wraz z bocznymi podcinaczami stanowi jednolity element roboczy. Trzon zęba posiada uchwyty umożliwiające zamontowanie kul drenarskich. Kąt natarcia zęba umożliwia łatwe i płynne zagłębianie się w ziemię. Hartowane tuleje w uchwytach i trzonie zapobiegają zużyciu otworów. Element roboczy jest zabezpieczony przed przeciążeniem śrubą M20, a w wersji z hydraulicznym zabezpieczeniem płynność pracy zapewnia akumulator gazowy. Symetryczne rozmieszczenie zębów głębosza U602 na jednej belce poprzecznej pozwala na równomierne spulchnienie gleby na całej szerokości uprawy, nie mieszając wierzchniej warstwy ziemi i pozostawiając resztki roślin na powierzchni, co chroni pole przed erozją i niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.
Ząb odgięty typu Michel
Firma Rolmako oferuje różnorodne głębosze wyposażone w zęby typu Michel dostępne w modelach U608 (wersja Michel small), U614 oraz U619. Te głębosze mają zoptymalizowaną geometrię zęba, która umożliwia płynne i stopniowe wnikanie w glebę, skutecznie ją spulchniając. Zakrzywiony trzon zęba unosi ziemię, a następnie pozwala jej opaść z powrotem, co zapewnia lepsze napowietrzenie i nawilżenie gleby. Kształt zęba Michel minimalizuje opory pracy, dzięki czemu ziemia jest lepiej spulchniona, a wilgoć zatrzymywana. Dwustronne dłuto przedłuża okres użytkowania elementu roboczego, a zęby są wykonane z wysokogatunkowej stali borowej o twardości 50 HRC, zapewniając doskonałe efekty spulchniania przy niskim zapotrzebowaniu na moc. Różnorodność kombinacji zębów Michel sprawia, że oferta głęboszy Rolmako jest jedną z najbardziej kompletnych na rynku.
Ząb ATLAS
Zęby głęboszy U638 i U632 wyróżniają się wysoką odpornością na zużycie dzięki zastosowaniu najwyższej jakości materiałów. Standardowy zestaw wyposażenia zęba Atlas obejmuje dłuto, płozę oraz osłonę trzonu. Opcjonalnie dostępny jest podcinacz skrzydełkowy. Wszystkie komponenty zęba Atlas, narażone na zużycie, są wykończone elementami z węglika spiekanego, a części eksploatacyjne są napawane, co znacznie wydłuża ich żywotność i minimalizuje czas serwisowania maszyny.
Elementy robocze Atlas z węglikiem spiekanym w standardowym wyposażeniu:
-wyższa jakość pracy,
-minimalne straty czasu na wymianę części,
-mniejsze zapotrzebowanie na śruby mocujące,
-redukcja dodatkowych przejazdów maszynami,
-żywotność do 10 razy dłuższa.
Ząb z dłutem typu Ripper
Ząb pługa dłutowego U624 posiada specjalną konstrukcję umożliwiającą płynne i stopniowe wnikanie w glebę. Dzięki stosunkowo niewielkim oporom doskonale spulchnia ziemię, poprawiając dostęp wody i powietrza do upraw. Dwustronne dłuto wydłuża okres eksploatacji, a boczne podcinacze pozwalają szerzej otworzyć rowek, co wzmacnia efekt nawadniania. Ząb jest dodatkowo wyposażony w centralny nacinacz o kształcie „płetwy rekina”, który ułatwia penetrację gleby, redukuje opory trzonu i osłania go. Opcjonalne elementy z węglikiem wolframu zapewniają trzykrotnie dłuższą żywotność, szczególnie na ziemi piaszczystej.
Jakie są rodzaje amortyzacji elementu roboczego?
Proste rozwiązanie z zabezpieczeniem za pomocą śruby ścinanej można zastąpić, w zależności od modelu, sprężynowym systemem Non-stop lub hydraulicznym zabezpieczeniem przeciążeniowym.
Zabezpieczenie sprężynowe
Mechaniczne zabezpieczenie sprężynowe, stosowane w głęboszach, chroni maszynę za pomocą podwójnej sprężyny. Gdy napotka przeszkodę, na przykład kamień, ząb uchyla się wraz ze słupicą, ściskając sprężynę. Po ominięciu przeszkody elementy robocze automatycznie wracają do swojej pierwotnej pozycji. Każdy ząb reaguje niezależnie na przeszkody, a sprężyna minimalizuje siły powstające podczas kolizji i umożliwia szybki powrót do zadanego położenia roboczego. Sprężynowe zabezpieczenie przeciążeniowe jest standardowym wyposażeniem w wielu modelach głęboszy.
Hydrauliczne zabezpieczenie przeciążeniowe
Hydrauliczny system przeciążeniowy głębosza oferuje precyzyjną pracę, łatwą obsługę i wysoką wydajność. W wersji z hydraulicznym zabezpieczeniem każdy ząb jest wyposażony w siłownik. Siłowniki są połączone przewodami z akumulatorem, który utrzymuje określoną siłę reakcji na przeszkodę. Gdy ząb napotka kamień, olej hydrauliczny przepływa do zbiornika, co powoduje zamknięcie cylindra. Po ominięciu przeszkody cylinder wraca do pozycji roboczej. Hydrauliczne zabezpieczenie umożliwia regulację siły wyzwolenia zęba poprzez zmianę ciśnienia. Akumulator hydrauliczny o dużej pojemności absorbuje wszystkie uderzenia, chroniąc maszynę.
Głębosze z narzędziami do uprawy doprawiającej
Głębosze Rolmako coraz częściej są zamawiane z dodatkowymi narzędziami, które doprawiają glebę za zębami. Popularnym rozwiązaniem jest na przykład wał talerzowy Twin Disc, który nie tylko poprawia strukturę ziemi, ale także ustala głębokość pracy zębów. Kruszenie gleby za głęboszem zapobiega powstawaniu brył, co zmniejsza odparowywanie wody z głębszych warstw i ułatwia późniejsze zabiegi uprawowe. Bardziej zaawansowany zestaw może łączyć głębosz z kompaktową broną talerzową z możliwością regulacji głębokości pracy zębów względem talerzy. Takie połączenia są dostępne w modelach Rolmako U602, U608 i U632, umożliwiając kompleksową bezorkową uprawę gleby.
Pług dłutowy – nowoczesna forma głębosza
Obecnie bardzo popularne są głębosze pełniące funkcję pługów dłutowych, które mogą pracować na głębokości do 45 cm lub 60 cm, w zależności od zastosowanego zęba. Pług dłutowy ma zęby wygięte do przodu, a na trzonach oprócz wąskich redlic montowane są dodatkowe boczne noże, które intensywnie spulchniają górną warstwę gleby. Nakładki czołowe z nożem rozcinającym zapobiegają wyrzucaniu ziemi na powierzchnię. Zęby są rozmieszczone w dwóch rzędach, a standardowym narzędziem doprawiającym jest podwójny wał zębaty (kolczasty), który kruszy i miesza warstwę gleby.
Podsumowanie
Głęboszowanie może być stosowane zarówno w tradycyjnej, jak i bezorkowej uprawie jako dodatkowy zabieg, szczególnie tam, gdzie gleba jest nadmiernie zagęszczona na głębokości większej niż głębokość orki czy płytkiej uprawy bezorkowej. Zabieg ten nie musi obejmować całego pola. Można go ograniczyć do miejsc wymagających interwencji, takich jak nadmiernie zagęszczone ścieżki przejazdowe i uwrocia. Głęboszowanie może również stanowić podstawowy zabieg spulchniania gleby na całej powierzchni pola. Przy użyciu głębosza z broną talerzową można przeprowadzić głęboką bezorkową uprawę, która zastępuje tradycyjną orkę, dostosowując głębokość uprawy do stopnia zagęszczenia ziemi.
Więcej o Rolmako na FB facebook.com/rolmako oraz na stronie www.rolmako.pl
To też może Cię zainteresować:
