Aby porównać rozwój korzeni rzepaku w zależności od intensywności uprawy gleby, spójrzmy na poletka doświadczalne firmy HORSCH. Sercem poletek doświadczalnych są bloki uprawy gleby, które zostały założone w ramach długoletnich doświadczeń rozpoczętych w 1997 roku. Wpływ uprawy gleby na różne parametry, takie jak np. rozwój korzeni, można badać i porównywać na czterech następujących po sobie poletkach.
Struktura pól poletek doświadczalnych
Każdy rząd poprzeczny symuluje wieloczłonowy płodozmian składający się z pszenicy, kukurydzy, rzepaku i w zależności od presji traw i chorób, roślin strączkowych (bobiku lub grochu). Pierwszy rząd to orka. W drugim rzędzie glebę spulchnia się na głębokość ok. 20 cm za pomocą kultywatora Tiger. Rząd trzeci to uprawa gleby (zwykle Terrano lub Cruiser) zredukowana do głębokości 10 cm. Natomiast w rzędzie czwartym wysiewa się w systemie no-till (siew bezpośredni).
Warunki siewu rzepaku w 2023 roku
Warunki siewu oraz uprawy przygotowawczej były mokre i zmienne. Kapilarność była często niszczona przez uprawę gleby, a zbyt krótkie okna czasowe prowadziły do tworzenia się w bruździe siewnej warstw mazistych, co prowadziło do trudnego ukorzeniania się wielu nasion. Po siewie we wrześniu nastąpiła faza suszy, co sprawiło, że wiele łanów w regionie zaczęło wschodzić dopiero na początku października. Zatem rolnikom trudno było wybrać pomiędzy „złym siewem” a decyzją o tym, by „w ogóle nie siać”. Na naszych poletkach doświadczalnych wysiewano rzepak pod koniec sierpnia, w stosunkowo krótkim czasie pomiędzy dwoma fazami deszczu (35 K/m² LG Ambassador). Pierwsze pole obsiano po orce siewnikiem z broną wirnikową w rozstawie rzędów wynoszącym 15 cm. Na polu 2. i 3. do siewu użyto siewnika Pronto DC ze zintegrowaną talerzówką i rozstawem rzędów 15 cm. Na polu 4., na działce bezorkowej, siew przeprowadzono agregatem Avatar SD (rozstaw rzędów: 16,7 cm). Oprócz siewu na tych czterech polach na osobnej działce zastosowano metodę StripTill z Focusem. Ogólnie rzecz biorąc, warunki siewu w Sitzenhof również stanowiły wyzwanie, co znalazło odzwierciedlenie w ocenie korzeni rzepaku.
Ocena korzeni rzepaku wiosną 2024
Poletko nr 1 – po pługu
Dobrze rozgałęziona roślina z mocnym pędem głównym nie wskazuje na niedobór składników odżywczych. średnica szyjki korzenia jest do zaakceptowania. Gwałtowne zapadnięcie się średnicy szyjki korzeniowej następuje na głębokość 4-5 cm, bezpośrednio na głębokości brony wirnikowej. Co prawda niektórym mniejszym korzeniom udało się dotrzeć głębiej, jednak wyraźnie widać tutaj warstwę mazi utworzoną przez obracające się zęby brony wirnikowej. W tym przypadku brona wirnikowa nie była w stanie przeciwdziałać strukturze gleby zniszczonej przez pług.
Poletko nr 2 – uprawa na głębokości 20 cm
Również na drugim polu widoczna jest mokra uprawa z zeszłego roku. Ze względu na większy, buforujący udział mulczu w górnej warstwie oraz mniejszą aktywną ingerencję części uprawowej siewnika – talerzówka (w porównaniu z broną wirnikową), mechaniczna „bariera”, czy inaczej mówiąc horyzont zakłócający, nie jest tak wyraźny jak na poletku nr 1, ale nadal pozostaje widoczny. Co prawda korzeń palowy mógł w widoczny sposób osiągnąć większą głębokość, jednak jego wzrost jest również ograniczony. Wyraźnie dowodzi to tego, że nie można lekceważyć ryzyka związanego z powstaniem warstw mazistych i zagęszczeń, jakie powstają w wyniku stosowania w mokrych warunkach bron talerzowych.
Poletko nr 3 – uprawa na głębokości 10 cm
Ze względu na stosunkowo płytką uprawę o maksymalnej głębokości 10 cm korzenie w luźnej warstwie bardzo dobrze się rozwinęły. Również szyjka korzenia wykazuje tutaj znaczne zgrubienie. Nagła późniejsza zmiana na silnie rozgałęziony, filigranowy system korzeniowy sugeruje, że w tym obszarze było zagęszczenie, które zostało obrośnięte dookoła lub które przebił korzeń. Nie ma jednak wyraźnego korzenia palowego, co jest typowe dla rzepaku. Można raczej mówić o wielu korzeniach drugiego rzędu.
Pole nr 4 – siew bezpośredni
Na poletku, gdzie sieje się w siewie bezpośrednim, rozwój roślin jest zazwyczaj opóźniony o około dwa tygodnie w porównaniu z działkami uprawianymi na przykład na głębokości 20 cm. Powodem tego jest wolniejsze nagrzewanie się gleby wiosną. To wolniejsze ocieplenie wynika z dwóch czynników. Czynnikiem pierwszym jest pokrycie gleby materiałem organicznym, co znacznie ogranicza nagrzewanie się gleby ze względu na odbicia promieni słonecznych. Drugim czynnikiem jest gęstość gleby na cm3. Ze względu na brak spulchniania gleby wymiana gazowa jest utrudniona, a co za tym idzie także wymiany ciepłego i zimnego powietrza. Mimo że temperatura gleby na działce bezorkowej jest niższa niż na poletkach uprawianych, rzepak wykształcił wyraźny korzeń palowy. Można to wytłumaczyć faktem, że chociaż gleba jest tutaj gęstsza niż na poletkach uprawnych, to jednak nie wykazuje gwałtownych zmian.
Oddzielne poletko – StripTill
W całościowym zestawieniu najlepiej wypadł rzepak wysiany Focusem. Korzeń palowy jest tutaj dobrze rozwinięty, a szyjka korzenia o średnicy od 3 cm do 4 cm wykazuje dobrą wielkość. Masa korzeni jest całkiem dobrze rozłożona, chociaż pożądana byłaby większa ich ilość w głębszej warstwie. Brak korzeni na głębokości można przypisać bardzo zimnej i wilgotnej pogodzie. Ważne jest, aby obserwować postęp rozwoju, gdy nadejdzie susza.
Jedynie pionowe zagęszczenia spowodowane pracą redlicą ograniczyły wzrost korzeni na boki i spowodowały wzmożony wzrost wzdłuż spulchnionego pasa. Efekt tworzenia się warstw mazistych w bruździe siewnej występuje głównie w przypadku kukurydzy, może jednak również powstać na skutek zbyt wilgotnych warunków siewu.
Podsumowanie
Ogólnie rzecz biorąc, wszystkie łany sprawiają dobre wrażenie. Jak dotąd obecna obfitość opadów nie spowodowała u roślin żadnego niedoboru. Temat zacznie być ekscytujący, gdy na początku lata nadejdą zapowiadane susze, bo w tej fazie decyduje się wielkość MTZ (masa 1000 ziaren), w związku z czym faza ta ma duży wpływ na plon. To wtedy optymalny rozwój korzenia ma największe znaczenie. Z analizy korzeni wynika, że w miarę możliwości należy unikać powstawania warstw mazistych w bruździe siewnej, zarówno pionowych, jak i poziomych, a także zagęszczeń gleby. W latach, w których gleba jest (zbyt) wilgotna, siew bezpośredni może mieć tę zaletę, że w nie tworzą się w niej dodatkowe warstwy zakłócające, dzięki czemu może nastąpić równomierny rozwój korzeni.
Źródło: HORSCH