Po zakończeniu zbiorów zbóż i rzepaku kluczowym zadaniem jest wykonanie uprawy pożniwnej, której głównym celem jest przerwanie procesu parowania wody z gleby. Płytkie zerwanie ścierniska niesie ze sobą wiele korzyści. Gołe ścierniska wymagają szybszego działania niż te, na których pozostaje pocięta i rozrzucona słoma. Wybór odpowiedniego narzędzia do tego zadania może stanowić wyzwanie. Jakie maszyny sprawdzą się najlepiej?
Pług orny – przestarzała metoda na ścierniska
Dawniej do uprawy pożniwnej powszechnie używano pługi podorywkowe. Jednak obecnie w większości gospodarstw zastąpiono je bardziej nowoczesnymi narzędziami, które mogą być używane zarówno przed orką, jak i w uproszczonej uprawie bezorkowej. Coraz więcej rolników przekonuje się do zalet uprawy uproszczonej. Przejście z tradycyjnej technologii płużnej wymaga jednak inwestycji w nowoczesny sprzęt. Decyzję o wdrożeniu uproszczonej uprawy najczęściej podejmują większe gospodarstwa, zazwyczaj o powierzchni co najmniej 100 hektarów. Jest to często związane z możliwościami finansowymi, ponieważ zamiast pługa konieczne jest posiadanie innych maszyn, a niekiedy również mocniejszego ciągnika.
Zatrzymanie wody i kontrola chwastów
Najważniejszą korzyścią wynikającą z użycia agregatów ścierniskowych jest zmniejszenie parowania wody z gleby. Choć sama uprawa również prowadzi do pewnych strat wody, są one znacznie mniejsze niż w przypadku pozostawienia pola bez jakiejkolwiek uprawy. Szacuje się, że podczas płytkiej uprawy gleby ubywa około 3 litrów wody na metr kwadratowy, natomiast w przypadku użycia pługa podorywkowego strata ta jest dwukrotnie większa. Ważne jest, aby nie opóźniać uprawy pożniwnej i nie pozwalać na długotrwałe pozostawienie chwastów na polu. Chwasty osiągające wysokość 10 cm powodują utratę wody na poziomie 12 litrów na metr kwadratowy, co jest ilością niezbędną dla kiełkującego rzepaku.
Szybki rozkład resztek roślin
Do kolejnych zalet uprawy pożniwnej należą równomierne rozprowadzenie i przyspieszenie rozkładu resztek roślinnych na polu oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób i szkodników. Dodatkowo, uprawa ścierniskowa tworzy korzystne warunki do siewu poplonów oraz umożliwia wykorzystanie słomy jako nawozu. Tradycyjna podorywka polega na odwracaniu gleby i przykrywaniu resztek roślinnych, podczas gdy w nowoczesnej uprawie ścierniskowej resztki te są mieszane z glebą. Agregaty ścierniskowe charakteryzują się także wyższą wydajnością w porównaniu do pługów.
Płytka uprawa ścierniska
Płytka uprawa ścierniska staje się coraz bardziej popularna. Na rynku dostępne są agregaty do uprawy na głębokość do 5 cm. Alternatywą jest ultra-płytka uprawa na głębokość 2-3 cm, którą można łączyć z wysiewem międzyplonów. Do tego typu uprawy nadają się wały nożowe, kompaktowe brony talerzowe, grubery do płytkiej uprawy oraz brony mulczowe. Narzędzia te mogą być wyposażone w listwy niwelujące oraz wały montowane przed lub za główną sekcją roboczą. W płytkiej uprawie ścierniska wyróżnia się dwa jej rodzaje: redlicową i tarczową. Narzędzia te są dostępne w różnych konfiguracjach i szerokościach roboczych, co pozwala na ich zastosowanie zarówno w małych, jak i dużych gospodarstwach rolnych. Rolnicy mają szeroki wybór spośród tych narzędzi.
Które narzędzie marnuje więcej wody: kultywator czy brona talerzowa?
Intensywność parowania zależy od głębokości pracy i stopnia zagęszczenia gleby, a nie od rodzaju użytego narzędzia. Kompaktowe brony talerzowe z dużymi talerzami mogą pracować prawie tak głęboko jak większość kultywatorów ścierniskowych. Istotne jest również zamknięcie rowków po przejściu talerzy lub łap kultywatora, ponieważ bardziej pofałdowana powierzchnia traci więcej wody. Z tego powodu każda dodatkowa sekcja, taka jak włóka, zgrzebło, wał strunowy czy rurowy, która sprzyja wyrównaniu gruntu, jest bardzo przydatna.
Jak ograniczyć straty wody z gleby po zbiorach zbóż i rzepaku?
Wiele testów wskazuje, że słoma rozdrobniona przez kombajn i równomiernie rozprowadzona po polu działa jako doskonała warstwa izolacyjna, która ogranicza parowanie wody. Starsze podręczniki zalecają szybkie zlikwidowanie kapilar przez płytką uprawę, aby zmniejszyć niekontrolowane parowanie. Ta metoda sprawdza się jednak tylko tam, gdzie zebrano całą słomę, pozostawiając glebę odsłoniętą.
Co zatrzymuje więcej wody: wielokrotne płytkie przejazdy czy naprzemienne płytkie i głębokie?
Gdy konieczne jest szybkie przygotowanie pola pod rośliny ozime, szczególnie rzepak, wielokrotna płytka uprawa może prowadzić do nadmiernego przesuszenia wierzchniej warstwy gleby i spowolnienia rozkładu słomy. Na polach przeznaczonych do orki nie jest to tak istotne, ponieważ pług zawsze wydobywa wilgoć z głębszych warstw, co wystarcza do kiełkowania rzepaku i wcześnie sianych zbóż. Natomiast w systemach bezorkowych należy upewnić się, że płytko rozłożona słoma nie przeszkadza w kontakcie nasion z glebą.
Czy brona zgrzebłowa wystarczy na pierwszą uprawę i czy zatrzyma wodę?
Brona mulczowa jest bardzo efektywna, jednak jej działanie ogranicza się do powierzchniowego „drapania” pola, co nie spełnia wymogów zerwania ścierniska. Choć pomaga w zatrzymywaniu wody i umożliwia kiełkowanie nasion chwastów oraz osypanego rzepaku, które nie są zbyt głęboko zakopane, wymaga czasu na ponowne użycie. Tempo rozkładu słomy przy jej użyciu jest niskie, więc wielokrotne zastosowanie tej brony sprawdza się głównie na polach przygotowywanych pod rośliny jare.
Czy rozsiewać wapno na ściernisko czy później?
Reaktywność nawozów wapniowych zależy od ich kontaktu z glebą. Im wcześniej są rozsiewane, tym częściej mieszają się z ziemią, co korzystnie wpływa na mikroflorę glebową i przyspiesza rozkład resztek pożniwnych. Dlatego najlepszy czas na wapnowanie to okres po zbiorach, na ściernisko i rozrzuconą słomę. Choć utrzymanie równomiernych odstępów między przejazdami rozsiewacza może być wyzwaniem, można sobie z tym poradzić nawet bez GPS. Wystarczy zacząć pracę od tej strony pola, od której rozpoczęto siew zebranej rośliny, co pozwala na orientację na podstawie rzędów ścietych roślin lub śladów po kombajnie.
Głębokość pracy
Podczas uprawy ścierniska należy dostosować głębokość pracy tak, aby unikać nadmiernego spulchniania i przesuszania gleby, ale jednocześnie zapewnić dobre wymieszanie resztek pożniwnych. Teoretyczne zalecenie pracy na głębokości 5 cm może być trudne do wykonania, zwłaszcza przy użyciu mniejszych i lżejszych narzędzi. Cięższe maszyny, takie jak grubery czy talerzówki, lepiej utrzymują zadaną głębokość roboczą i łatwiej jest je dostosować. Ogólnie przyjmuje się, że na każdą tonę słomy głębokość pracy powinna wynosić 2–3 cm. Dla przykładu, przy plonie jęczmienia ozimego wynoszącym 7 t/ha, dającym około 5–5,5 t/ha słomy, głębokość pracy powinna wynosić 10–15 cm. Głębokość pracy zależy również od wilgotności gleby: im bardziej wilgotna ziemia, tym płycej należy przeprowadzać podorywkę. Przy dużej ilości słomy płytka uprawa może być niewystarczająca do efektywnego wymieszania resztek z glebą.
Narzędzia rolnicze do podorywki
Z biegiem czasu pługi podorywkowe zostały zastąpione przez kultywatory ścierniskowe i brony talerzowe, które są obecnie najczęściej używanymi maszynami do tych prac i znajdują się w niemal każdym gospodarstwie. Stosowanie tych narzędzi pozwala zaoszczędzić czas dzięki ich dużej prędkości i szerokości roboczej, a także jest mniej kosztowne w porównaniu do pługa. Ostateczny wybór narzędzia zależy od warunków polowych oraz modelu maszyn, którymi dysponujemy. Narzędzia do uprawy ścierniskowej, mimo że wyglądają podobnie, często różnią się szczegółami konstrukcyjnymi wpływającymi na jakość i efektywność pracy. Przed wyjazdem w pole warto sprawdzić stan lemieszy, talerzy, wałów, redlicy, łap itp. Najlepszym czasem na oględziny sprzętu jest okres zimowy lub czas przedżniwny, gdy rolnik ma chwilę wytchnienia. Zadbane i sprawne maszyny to jeden z kluczowych elementów efektywnej uprawy.
Kultywator ścierniskowy – wszechstronna maszyna
Kultywatory ścierniskowe zyskały popularność ze względu na swoją uniwersalność. Mogą być używane do płytkiej podorywki, jak i do głębokiej uprawy sięgającej 25-30 cm. Niektóre modele posiadają dodatkowe skrzydełka boczne na redlicy, które można zdemontować podczas głębokiej uprawy. Trzybelkowe kultywatory są droższe i wymagają większej mocy ciągnika w porównaniu do dwubelkowych, ale oferują lepszą jakość uprawy. Kultywatory ścierniskowe są standardowym wyposażeniem wielu gospodarstw rolnych.
Agregaty ścierniskowe z redlicami
W ofercie Rolmako znajduje się szeroka gama kultywatorów ścierniskowych, które mają na celu poderwanie i wymieszanie ścierniska z górną warstwą gleby. Wyróżniają się one dobrą jakością mieszania resztek pożniwnych i są wyposażone w sekcje robocze oraz wały dogniatające, takie jak wały rurowe, pierścieniowe (V, U i T) oraz zgrzebła. W prostszych modelach stosowane są sprężyste zęby zakończone gęsiostopkami. Modele te są dostępne w różnych konfiguracjach, które umożliwiają dostosowanie do różnych warunków polowych i upraw.
Gruber dwubelkowy
Gruber dwubelkowy został zaprojektowany, aby zastąpić pługi podorywkowe, ale nadal jest częścią technologii orkowej, wymagając głębokiej orki po uprawie. Badania pokazują, że gruber dwubelkowy pozostawia wyraźne ślady resztek pożniwnych na polu, co może wpływać na jednolite wymieszanie z górną warstwą gleby.
Gruber trzybelkowy
Gruber trzybelkowy różni się zastosowaniem większej liczby elementów roboczych, co pozwala na lepszy przepływ resztek pożniwnych i mniejsze ryzyko zapychania się maszyny. Jest to zalecane rozwiązanie dla gospodarstw planujących uprawę bezorkową. Obecnie na rynku pojawiają się także maszyny czterobelkowe, oferujące jeszcze lepszą efektywność pracy.
Wielofunkcyjne talerze
Brony talerzowe są specjalistycznymi narzędziami do płytkiej uprawy gleby, które mieszają ziemię i są odporne na zapychanie się. W porównaniu z kultywatorami, brony talerzowe są bardziej wydajne, trwalsze i mniej podatne na zanieczyszczenia. Talerzówki są często wyposażone w wały nożowe lub włóki oraz tylne zgrzebła wyrównujące, które pomagają w uzyskaniu jednolitej powierzchni. Najpopularniejsze są kompaktowe brony talerzowe, które posiadają talerze umocowane w dwóch równoległych rzędach z niezależną amortyzacją.
Równomierne rozmieszczenie resztek pożniwnych na polu
Jednym z kluczowych celów uprawy pożniwnej jest ograniczenie parowania wody z gleby. Szczególną uwagę należy zwrócić na równomierne rozmieszczenie resztek pożniwnych, zwłaszcza gdy słoma nie jest zbierana. Kombajny wyposażone w rozdrabniacze i rozrzutniki słomy często nie rozprowadzają resztek równomiernie na całej szerokości pracy hederu, co jest szczególnie widoczne na wysokich ścierniskach i przy dużych szerokościach roboczych. Powoduje to powstawanie pasów z większą ilością słomy i nasion w miejscach po wytrząsaczach, oraz szerokich pasów z mniejszą ilością resztek między nimi. To zjawisko, choć często bagatelizowana, ma poważne konsekwencje – prowadzi do nierównomiernego wzrostu roślin i obniżenia plonów, ponieważ nagromadzenie słomy i nasion konkurencyjnych roślin wpływa na dostępność wody i składników pokarmowych. Niewłaściwe wykonanie podorywki wzdłuż śladów kombajnu może skutkować znacznymi stratami wody i spadkiem plonów o około 0,5 t/ha.
Cel podorywki: przerwanie parowania i przykrycie ścierniska
Głównym celem podorywki jest zmniejszenie parowania wody z gleby. Poprzez wzruszenie powierzchni ziemi, kapilary są przerwane, co ogranicza parowanie, a woda zostaje zatrzymana pod suchą warstwą powierzchniową, umożliwiając dalsze prace agrotechniczne. Płytka podorywka pomaga również w kiełkowaniu chwastów i samosiewów, a także w rozkładzie resztek pożniwnych poprzez ich przykrycie, co poprawia żyzność gleby. Pozostawione na powierzchni resztki mogą sprzyjać rozwojowi chorób i szkodników, dlatego ich szybkie przykrycie jest istotne. Podorywka pomaga także w zniszczeniu chwastów przez głębokie przykrycie ich nasion lub rozłogów. Opóźniona uprawa pożniwna, zwłaszcza po zbiorze zbóż, może prowadzić do problemów z samosiewami i trudnościami w dalszej uprawie.
Klucz do sukcesu
Pożniwna uprawa roli, w tym bronowanie, kultywatorowanie, gruberowanie czy orka, powinna być dostosowana do aktualnych warunków gleby. Na jej stan wpływają jej zachwaszczenie, struktura, typ i klasa, zdolność do magazynowania wody oraz odżywienie składnikami pokarmowymi. Kluczowe znaczenie ma także odpowiedni czas rozpoczęcia prac po żniwach oraz właściwe rozłożenie w czasie poszczególnych zabiegów, co wpływa na przyszły rozwój roślin i ich plony. Dobra ocena tych czynników i właściwe planowanie prac są kluczowe dla osiągnięcia zadowalających plonów zarówno pod względem ilości, jak i jakości.
Podsumowanie
Podorywka jest ważnym zabiegiem agrotechnicznym mającym na celu ograniczenie parowania wody i wymieszanie resztek pożniwnych oraz nawozów z glebą. Powinna być wykonana szybko, ale starannie, aby nie stracić jej korzyści. Podorywka zasługuje na miano niezbędnego zabiegu uprawowego, ponieważ ogranicza straty wody, zmniejsza zachwaszczenie przez stymulację kiełkowania nasion i pozwala na bardziej ekologiczną produkcję dzięki eliminacji potrzeby stosowania herbicydów takich jak glifosat. Ważne jest, aby stosować się do zasad opisanych powyżej wykonując podorywkę płytko i najlepiej po skosie w stosunku do przejazdów kombajnu, aby zapewnić równomierne rozłożenie resztek słomy.
Więcej o Rolmako na FB facebook.com/rolmako oraz na stronie www.rolmako.pl
To też może Cię zainteresować:
